Direct naar artikelinhoud
Uitkeringsproblemen

Hoe het UWV wil voorkomen dat burgers tussen wal en schip vallen

Het UWV wil de dit-kan-niet-de-bedoeling-zijn-zaken aanpakken met de maatwerkplaats.Beeld Sjoerd van Leeuwen

Voor burgers die in de knel raken in de systemen van het UWV, zoekt de uitkeringsorganisatie naar een passende oplossing. In de landelijke maatwerkplaats. 

Soms zitten strikte wetgeving en de verkokerde organisatiestructuur van het UWV goede hulp aan de burger in de weg, geeft de uitvoeringsorganisatie zelf toe. En dan raken burgers in de knel, zegt Jaap van Dooren, een van de drie coördinatoren van de landelijke ‘maatwerkplaats’. En dat is niet alleen vervelend voor de burger zelf, maar zorgt ook voor ‘professionele buikpijn’ bij de ambtenaren van het UWV. “Die zien het misgaan maar weten niet altijd wat ze – binnen de wet – kunnen doen om te helpen”, zo legt hij het probleem uit.

Zo zijn er arbeidsongeschikten die in de problemen komen door een herbeoordeling. Of mensen die problemen krijgen doordat ze op de eerste dag dat ze een Wia-uitkering krijgen al gaan werken, waardoor hun werkgever loonkostenvoordelen misloopt omdat die voordelen pas na een maand in de Wia ingaan. En er zijn mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering voor altijd (de Iva) die toch graag – naar vermogen – aan het werk willen, maar geen recht hebben op een re-integratietraject.

De dit-kan-niet-de-bedoeling-zijn-casussen, noemt hij ze. Medewerkers die zo’n zaak voor de kiezen krijgen en na overleg met de eigen afdeling niet weten hoe ze tot een goede oplossing moeten komen, kunnen sinds november vorig jaar aankloppen bij de maatwerkplaats.

Daar worden professionals van allerlei UWV-afdelingen – zoals de afdelingen uitkeren, invorderen en sociaal medische zaken – bij elkaar gebracht om samen na te denken over een passende oplossing. “Er kunnen zoveel verschillende professionals worden ingevlogen als nodig is, maar het idee is wel dat we een casus altijd vanuit een maatschappelijk, economisch en juridisch perspectief bekijken”, vertelt Van Dooren.

Opgeloste zaken

Sinds de maatwerkplaats bestaat zijn er 140 zaken aangedragen, daarvan zijn er nu negentig opgelost, de rest moet nog in behandeling worden genomen of behoeven extra brainstormsessies. Karolien Runia, arbeidsdeskundige bij het UWV, maakte als een van de eerste gebruik van de maatwerkplaats. Zij begeleidt mensen vanuit een uitkering naar werk. Zo ook een jongen die sinds 2009 een Wajong-uitkering krijgt. Na ruim tien jaar in die uitkering wilde hij – ondanks zijn beperkingen – toch heel graag aan het werk, als zelfstandig timmerman.

Tijdens het begeleidingstraject merkt ze dat zijn motivatie afneemt, dat hij steeds somberder wordt. Niet veel later komt ze erachter dat de jongen een schuld van 15.000 euro bij het UWV heeft. Omdat hij tussen 2013 en 2018 wat baantjes heeft gehad waarvan hij de verdiensten niet op de juiste wijze heeft doorgegeven bij het UWV omdat hij toentertijd niet lekker in zijn vel zat. Nu moet hij niet alleen het toen verdiende geld, maar daarbovenop ook een boete van vijfduizend euro terugbetalen.

Hij weet zich met de situatie geen raad, opent zijn post niet meer, maakt te laat bezwaar tegen de boete. “De schuld boven zijn hoofd staat zijn re-integratie naar werk volledig in de weg”, zegt Runia. Van Dooren: “Dit zijn precies de zaken waarvoor de maatwerkplaats bedoeld is. Sommige mensen raken door kleine fouten of een situatie die ze niet te verwijten valt in de problemen. Wanneer we die mensen volgens de letter van de wet zouden behandelen raken ze verder in de problemen en dat is nou juist niet de bedoeling. Dan is maatwerk nodig.”

Runia stapt met de casus naar de maatwerkplaats. Een klachtenambassadeur, iemand van handhaving en een medewerker van de afdeling invorderen schuiven aan. Ze bekijken de zaak – met toestemming van de jongen – en komen in hetzelfde gesprek nog tot een oplossing. De boete moet worden kwijtgescholden, het valt de jongen niet aan te rekenen dat hij niet op tijd in bezwaar is gegaan en met zijn inkomsten uit een Wajong-uitkering zal het anders nog jaren duren voor hij uit de schulden is.

Gat in de lucht

Het idee van de maatwerkplaats is niet helemaal nieuw. Een van de andere coördinatoren, Marieke Thoomes, ontwikkelde als arbeidsdeskundige in Utrecht eerder al een mini-maatwerkplaats. “Als iemand met een probleem zat, keken we er met een groepje collega’s naar. We kwamen bijna altijd tot een oplossing. En burgers springen dan vaak een gat in de lucht omdat werk en wat daarmee samenhangt heel veel voor mensen betekent.”

Het UWV hoopt met de maatwerkplaats ook de contacten tussen verschillende afdelingen te bevorderen, want het UWV is zo groot dat collega’s op verschillende afdelingen elkaar soms moeilijk kunnen vinden. Van Dooren: “De ene afdeling heeft al veel contact met de burger, de andere afdeling zit altijd achter een bureau. De een weet alles over wat er speelt bij een burger, de ander hoe de wetgeving bij een uitkering in elkaar zit. De combinatie van die kennis is goud waard.”

De coördinatoren verwachten niet dat het storm zal lopen bij de maatwerkplaats.  “Heel veel oplossingen zijn te vinden binnen de kaders van de wet. Er zijn gelukkig niet zo veel burgers die het idee hebben dat hen onterecht onrecht wordt aangedaan en vaak kunnen UWV-medewerkers zelf al een passende oplossing vinden, door goed te luisteren naar het probleem”, zegt Thoomes.

Strikte wetgeving

Met de maatwerkplaats wint het UWV ook informatie in over welke situaties voor problemen zorgen bij burgers, en hoe die situaties opgelost maar misschien ook voorkomen kunnen worden. Thoomes: “De wetten waaraan wij ons moeten houden zijn soms heel strikt. Dat is niet voor niks, dat is om te borgen dat het klopt wat we doen. Maar voor de vijf procent waarbij het volgen van de wet echt voor problemen zorgt bij burgers, moeten we maatwerk kunnen bieden.”

Van Dooren knikt: “Je kunt op de tekentafel nooit helemaal bedenken hoe wetten en regels uitpakken in de praktijk. Maar wij kunnen via de maatwerkplaats wel informatie verzamelen over waar een wet knelt. Daar zullen we de politiek en het ministerie van sociale zaken zeker op attenderen.”

Lees ook: 

UWV: We hadden te weinig oog voor de menselijke maat

Diepe verontschuldigingen maakt UWV-bestuurder Guus van Weelden voor verkeerd handelen in 2019 bij een herbeoordeling van arbeidsongeschikten.